یکی از مهم‌ترین سنسورها در ماشین‌های جدید سنسور اکسیژن یا سنسور لامبدا است که اولین‌بار در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی طراحی شد. سنسور اکسیژن قطعه‌ای مادام‌العمر در ماشین محسوب نمی‌شود و بعد از مدتی ممکن است نیاز به تعویض داشته باشد. اما علائم خرابی سنسور اکسیژن چیست و اصلا علت این خرابی چیست؟ برای آشنایی بیشتر با سنسور اکسیژن خودرو، رسیدن به پاسخ این سؤالات و پیشگیری از خرابی آن تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

سنسور اکسیژن چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

سنسور اکسیژن نوعی دستگاه الکترونیکی است که برای اندازه‌گیری تناسب اکسیژن در یک مایع یا گاز استفاده می‌شود و به عبارت ساده‌تر مقدار اکسیژن موجود در گازهای خروجی از موتور را اندازه‌گیری می‌کند. در واقع سنسور اکسیژن اطلاعات لحظه‌ای در مورد اکسیژن سوخته‌نشده در اگزوز را به کامپیوتر ماشین ارسال می‌کند تا نسبت درست هوا به سوخت برای موتور ماشین تعیین شود و عملکرد مناسب موتور ماشین را تضمین می‌کند.

علاوه‌براین، این سنسور آلاینده‌های خودروی شما را کنترل می‌کند و در صورت افزایش مقدار آلایندگی خودرو به شما هشدار می‌دهد. در صورت خرابی سنسور اکسیژن، نمایشگر خودرو نمی‌تواند نسبت درست هوا به سوخت را نشان دهد و می‌تواند موجب مصرف سوخت بیشتر، افزایش آلایندگی و آسیب به سایر قطعات مثل گرم‌شدن بیش‌ازحد مبدل کاتالیزوری شود. درنتیجه، اگر یک یا چند سنسور اکسیژن شما در حین بازرسی آلایندگی خودرو معیوب باشد، به احتمال زیاد از بازرسی عبور نخواهید کرد. تعویض به‌موقع سنسور اکسیژن می‌تواند تا ۴۰ درصد در مصرف اقتصادی سوخت نقش داشته باشد. بنابراین اگر خودروی شما سوخت زیادی مصرف می‌کند یا در تست آلایندگی رد می‌شود حتما سنسور اکسیژن آن را بررسی کنید.

تعداد سنسور اکسیژن در خودرو

ماشین‌های دارای سنسور اکسیژن حداقل یک سنسور در قسمت جلوی مبدل کاتالیزوری و یک سنسور در هر اگزوز دارند. تعداد واقعی این سنسورها به سال تولید، سازنده، مدل ماشین و موتور آن بستگی دارد. مدل‌های قدیمی معمولا ۴ سنسور اکسیژن دارند.

زمان تعویض سنسور اکسیژن

از آنجایی‌که سنسور اکسیژن در عملکرد و کنترل آلودگی موتور نقش حیاتی دارد، ممکن است از زمان تعویض آن تعجب کنید. سنسور اکسیژن مثل فیلتر روغن و فیلتر هوا نیازی به جایگزینی مرتب ندارد و فقط در صورت خرابی تعویض می‌شود. تشخیص اینکه کدام سنسور اکسیژن باید جایگزین شود نیز ممکن است گیج‌کننده باشد. سنسورهای جایگزین‌شده باید از نوع اصلی و با همان تعداد سیم باشند. اگر یکی از سنسورهای اکسیژن در یک وسیله نقلیه از کار بیفتد، به احتمال زیاد سنسورهای اکسیژن دیگر هم ممکن است به پایان عمر مفید خود نزدیک شده باشند و باید همزمان تعویض شوند تا عملکرد مشابه سنسور جدید را داشته باشند.

علائم خرابی سنسور اکسیژن

خرابی سنسور اکسیژن در عملکرد موتور و آلایندگی محیط اثر منفی دارد. خوشبختانه پیام‌های هشدار فوری به راننده اجازه می‌دهند تا خیلی زود از خرابی سنسور اکسیژن آگاه شود و از آسیب زیاد آن جلوگیری می‌کنند. در ادامه چند مورد از علائم خرابی سنسور اکسیژن اشاره آورده شده است:

۱. کاهش عملکرد موتور

علائم ابتدایی افشاکننده خرابی سنسور اکسیژن ماشین شامل خرابی موتور، به‌سختی حرکت‌کردن یا بی‌نظمی در طول درجا کار کردن ماشین است. علاوه‌براین، مشکلات دیگر موتور مثل خاموش‌شدن، مکث یا از دست دادن قدرت هم می‌تواند با خرابی سنسور اکسیژن مرتبط باشد اگر با این مشکلات برخورد داشتید و چراغ چک موتور روشن بود می‌توانید مطمئن شوید که مشکل به سنسور اکسیژن ماشین شما مربوط است.

۲. روشن شدن چراغ چک خودرو

هر زمان که چراغ موتور روشن شد باید به تعمیرگاه مراجعه کنید. دلایل روشن شدن چراغ چک موتور متفاوت است پس در وهله اول باید علت اخطار را پیدا کنید. اگر این مشکل به سنسور اکسیژن مربوط باشد باید در صورت لزوم سنسور اکسیژن تعویض شود. قیمت این تعویص سنسور با توجه به مدل ماشین شما متفاوت است. اگر یک ماشین قدیمی (بالای ۱۰ سال یا با کارکرد بالای ۱۵۰۰ کیلومتر) دارید احتمال روشن شدن چراغ چک خودرو مربوط به سنسور اکسیژن آن است

۳. افزایش مصرف سوخت

خودروهای امروزی با اقتصادی‌ بودن مصرف سوخت‌شان شناخته می‌شوند. بنابراین ناکارآمد بودن مصرف سوخت ماشین ناامیدکننده است. افزایش ناگهانی مصرف سوخت می‌تواند با موضوعات مختلفی مرتبط باشد که یکی از آنها خرابی سنسور اکسیژن است. خرابی سنسور اکسیژن در سیستم احتراق و سیستم سوخت‌رسانی خودرو اثر منفی دارد. اگر این سیستم درست کار نکند، سنسور اکسیژن اجازه می‌دهد تا مقدار زیادی سوخت به موتور تزریق شود، درنتیجه مسافت پیموده‌شده در مقابل سوخت مصرفی کمتر است. وجود سوخت اضافی در موتور ناشی از خرابی سنسور اکسیژن، موجب ایجاد بوی سولفور در موتور می‌شود که شبیه تخم‌مرغ گندیده است.

۴. افزایش آلایندگی اگزوز

سنسور اکسیژن شما نسبت بهینه هوا به سوخت را تعیین می‌کند. در صورت خرابی این سنسور ممکن است متوجه دود سیاهی شوید که از اگزوز ماشین خارج می‌شود.

۵. هشدار خرابی مدار گرمایشی ماشین

مشاهده این هشدار یکی دیگر از علائم خرابی یا عملکرد بد سنسور اکسیژن خودرو است.

علت خرابی سنسور اکسیژن

خرابی سنسور اکسیژن می‌تواند با ورود آلودگی‌های مختلف به اگزوز ایجاد شود. از جمله این موارد می‌توان به سیلیکات ناشی از نشت مایع خنک‌کننده داخلی موتور و فسفر ناشی از مصرف بیش‌ازحد روغن اشاره کرد. تعویض سنسور اکسیژن آلوده ممکن است به‌طور موقت مشکل را حل کند، اما اگر عامل مشکل‌ساز برطرف نشود، دیر یا زود حسگر جدید هم از کار می‌افتد.

نحوه ارزیابی و تعمیر سنسور اکسیژن

برای بررسی سنسور اکسیژن می‌توانید آن را روی خودرو ارزیابی کنید یا بردارید. ارزیابی سنسور خودرو به دو ابزار نیاز دارد: یک ولت‌متر دیجیتال با مقاومت بالا و یک پروب‌پشتی. اولین قدم برای بررسی سنسور بررسی سیم‌های اطراف آن است تا مطمئن شوید که دست نخورده هستند و علائم ساییدگی و پارگی ندارند. در مرحله بعد، باید خودرو روشن شود تا موتور به دمای ۳۱۵ درجه سانتی‌گراد برسد تا از خواندن دقیق سنسور اطمینان حاصل شود. سپس با استفاده از پروب پشتی و ولت‌متر، سنسور اکسیژن در نقاط مختلف و در شرایط خاص اندازه‌گیری می شود تا نقص در اندازه‌گیری مشخص شود. از آنجایی که بررسی سنسور اکسیژن به تخصص و ابزار نیاز دارد این کار را به مکانیک بسپارید. به یاد داشته باشید که هیچ‌گونه روغن یا گریسی نباید روی سنسور وجود داشته باشد.

پیشگیری از خرابی سنسور اکسیژن

مراقبت از خودرو راحت نیست این کار می‌تواند گران، زمان‌بر و خسته‌کننده باشد. از آنجایی‌که قطعات با گذشت زمان شروع به خراب‌ شدن می‌کنند و نیاز به تعویض یا تعمیر دارند، گاهی مشکلات خودرو واقعا اجتناب‌ناپذیر است. از طرف دیگر تعمیرات نادرست می‌تواند دردسرساز شود. اما رعایت چند نکته ساده موجب می‌شود تا سنسور اکسیژن شما برای چندین سال به‌خوبی کار کند. این نکات عبارتند از:

• تعمیرگاهی را پیدا کنید که در تعمیر مدل خودروی شما متخصص باشد؛
• به برنامه تعمیر و نگهداری خودروی خود که توسط سازنده تنظیم شده است، پایبند باشید؛
• فوراً در مورد علائم مشکل‌ساز پرس‌و‌جو کنید و این کار را به تعویق نیندازید؛
• مطمئن شوید که تعمیرکار از قطعات با کیفیت بالا برای جایگزینی استفاده می‌کند.

شبیه‌ساز سنسور اکسیژن چیست؟

شبیه‌ساز سنسور اکسیژن نوعی جایگزین ثانویه برای سنسور اکسیژن است که سیگنال‌های شبیه‌سازی را برای ارزیابی و استفاده در خارج از جاده فراهم می‌کند و انواع مختلفی از آن در بازار موجود است.

نکات پایانی

اگر چراغ موتور ماشین‌تان روشن بود و مجموعه علائمی مثل افزایش مصرف سوخت، بوی تخم‌مرغ گندیده یا ناکارایی در موتور را مشاهده کردید می‌توانید احتمال خرابی سنسور اکسیژن را در نظر بگیرید. سنسور اکسیژن ماشین قطعه‌ای مادام‌العمر نیست و بعد از مدتی نیاز به تعویض دارد که این تعویض زمان زیادی از شما نمی‌گیرد. سنسورهای اکسیژن جدید با توجه به مدل ماشین برای چیزی حدود ۹۵ تا ۱۴۵ هزار کیلومتر کارایی دارند.